اسرار تجاری چیست؟

وکیل مالکیت معنوی در این مقاله اسرار تجاری که یکی دیگر از مصادیق مالکیت معنوی می‌باشد را مورد بررسی قرار می‌دهد. اشخاص همواره در تجارت و مشاغل خود به دنبال کسب سود و پیشی‌گرفتن از رقبای خود هستند. در این راه، مهم‌ترین عامل دارایی‌های فکری و ذهنی افراد می‌باشد که به آن‌ها در کسب درآمد کمک می‌کند. اسرار تجاری یکی از مهم‌ترین این دارایی‌ها می‌باشد و به همین خاصر لازم است تا مفهوم آن و راهکارهای حمایت از اسرار تجاری مورد مطالعه کامل قرار گیرد.

منظور از اسرار تجاری چیست؟

وکیل مالکیت معنوی اسرار تجاری را به این شکل تعریف می‌کند: “هرگونه رازی که برای صاحب آن امتیاز و منعفت بالفعل و یا بالقوه‌ای داشته باشد و صاحب راز نیز اقدامات معقولی برای حفظ محرمانگی آن انجام می‌دهد، اسرار تجاری نامیده می‌شود.”

به عنوان مثال، فرمول و نحوه ساخت نوشابه کوکاکولا یک سر تجاری بحساب می‌آید؛ چرا که اولاً) شخصی جز شرکت کوکاکولا از این فرمول باخبر نیست؛ ثانیاً) این فرمول ساخت، امتیاز و منفعت مادی زیادی برای شرکت به همراه دارد. ثالثاً) شرکت کوکاکولا اقدامات متعارف برای حفظ محرمانگی آن را انجام می‌دهد.

تفاوت اسرار تجاری با دیگر مصادیق مالکیت معنوی

اسرار تجاری همانطور که گفته شد، مانند اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری از مصادیق مالکیت معنوی می‌باشد. با این حال، اسرار تجاری به دلیل ماهیت خاص خود تفاوت‌های مهمی با سایر مصادیق مالکیت فکری دارد. وکیل مالکیت معنوی مهم‌ترین تفاوت اسرار تجاری را به این شکل بیان می‌کند:

روش حمایت:

اسرار تجاری به دلیل ماهیت محرمانه‌ای که دارند، در جایی ثبت نمی‌شوند. چرا که اگر ثبت شوند، محرمانگی خود را از دست می‌دهند. در صورتی که اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در صورتی مورد حمایت قرار می‌گیرند که ثبت شده باشند.

مدت حمایت:

اسرار تجاری تا زمانی که فاش نشده باشند، مورد حمایت هستند و مدت حمایت از آن‌ها محدود نیست و تا جایی که برای عموم فاش نشده باشد، می‌تواند توسط مالک مورد استفاده قرار گیرد. در حالی که ثبت اختراع، ثبت طرح صنعتی و ثبت علامت تجاری، حقوق انحصاری دائمی به مالک نمی‌دهد و تحت مدت محدود و مشخصی مورد حمایت قرار می‌گیرند.

قانون مرتبط:

وکیل مالکیت معنوی توضیح می‌دهد، قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، سخنی از اسرار تجاری به میان نیاورده است. تنها قانونی که مقرراتی در خصوص اسرار تجاری پیش‌بینی کرده است، قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ می‌باشد. البته این قانون تنها آن قسم از اسرار تجاری که در بستر تجارت الکترونیک وجود دارند، در بر می‌گیرد و شامل تمامی اقسام اسرار تجاری نمی‌باشد.

چرا باید اسرار تجاری را مورد حمایت قرار داد؟

وکیل مالکیت معنوی توضیح می‌دهد، اسرار تجاری به مانند سایر مصادیق مالکیت معنوی نتیجه فکر، ایده و ابتکار اشخاص است. افراد برای رسیدن به یک سر تجاری از ذهن خود استفاده می‌کنند و حتی ممکن است زمان و هزینه زیادی نیز صرف کنند. به همین دلیل، اگر یک نظام حقوقی اسرار تجاری را مورد شناسایی قرار ندهد، اشخاص انگیزه‌ای برای خلاقیت و نوآوری نخواهند داشت. همچنین، تنها شناسایی و حمایت از اسرار تجاری می‌تواند راهی برای مقابله با سواستفاده افرادی باشد که از مال فکری دیگران بدون رضایت آن‌ها استفاده و کسب درآمد می‌کنند.

بررسی قانون تجارت الکترونیکی

اسرار تجاری همانطور که گفته شد، در قانون تجارت الکترونیکی پیش‌بینی شده است. به موجب ماده ۶۵ این قانون: “اسرار تجاری الکترونیکی «‌داده پیام»ی است که شامل اطلاعات،‌ فرمولها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روشها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر‌نشده، روشهای انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی،‌ فهرست مشتریان، طرحهای تجاری و امثال اینها است، که به طور مستقل دارای ارزش‌ اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاشهای معقولانه‌ای برای حفظ و حراست‌ از آنها انجام شده است.”

همچنین به موجب ماده ۶۴ این قانون، تحصیل غیرقانونی اسرار تجاریِ بنگاه‌ها و موسسات برای خود و یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی، جرم محسوب شده است. وکیل مالکیت معنوی مجازات تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری را در بخش بعدی مورد بررسی قرار می‌دهد.

مجازات جرم تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری

وکیل مالکیت معنوی و اسرار تجاری قبل از بیان مجازات این جرم، لازم می‌داند که مجدداً اشاره کند که این جرم و مجازات آن فقط در خصوص اسرار تجاری الکترونیکی می‌باشد و در مورد تمامی مصادیق اسرار تجاری کاربرد ندارد. مجازات این جرم به موجب ماده ۷۵ قانون تجارت الکترونیکی تعیین شده است:

“متخلفین از ماده (۶۴) این قانون و هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی‌ به منظور رقابت، منفعت و یا ورود خسارت به بنگاه‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی و‌ خدماتی، با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا ‌دستیابی غیرمجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده و یا برای اشخاص ثالث ‌افشا نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم، و جزای نقدی معادل پنجاه میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۵۰) ریال محکوم خواهد شد.”

روش حفاظت از اسرار تجاری

اسرار تجاری را به تناسب نوع سر، به روش‌های مختلفی می‌توان مورد حمایت وحفاظت قرار داد. اما مهم‌ترین و شایع‌ترین روش، انعقاد قرارداد عدم افشا می‌باشد. قرارداد عدم افشا که به آن قرارداد حفظ محرمانگی نیز گفته می‌شود، قراردادی است که به موجب آن هر دو طرف و یا یکی از طرفین متعهد می‌شود که اسرار تجاری طرف مقابل را فاش نکند. با انعقاد این قرارداد مالک اسرار تجاری می‌تواند اطمینان حاصل کند که سر تجاری او افشا نمی‌شود و اگر هم افشا شود، طرف مقابل باید خسارات وی را جبران نماید.

وکیل مالکیت معنوی در تهران

اسرار تجاری به دلیل اینکه نتیجه فکر و خلاقیت اشخاص است، از مصادیق مالکیت معنوی می‌باشد. با این وجود، اسرار تجاری تفاوت‌های مهمی با سایر مصادیق مالکیت فکری دارد که مهم‌ترین تفاوت، شیوه حمایت از آن است. اسرار تجاری به دلیل ماهیت محرمانه خود، بر خلاف اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری از طریق ثبت مورد حمایت و حفاظت قرار نمی‌گیرند. علاوه بر این پیچیدگی، در کشور ما حمایت از اسرار تجاری با خلاء قانونی مواجه است و در قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری سخنی در خصوص این مصداق مهم مالکیت معنوی به میان نیامده است.

وکیل مالکیت فکری توصیه می‌کند، به دلیل ماهیت خاص اسرار تجاری و وجود خلاء قانونی در این زمینه، برای انتخاب روش حمایت و حفاظت از اسرار تجاری خود از خدمات وکیل و مشاور دارای تجربه و تخصص در این حوزه استفاده نمایید. موسسه حقوقی و داوری امین عدالت کبریا با داشتن وکلای متخصص در حوزه روش‌های حمایت از اسرار تجاری، آمادگی ارائه کامل‌ترین خدمات به شما بزرگواران را دارد.