نگاهی حقوقی به تعارض میان حق آزادی عبادت و امنیت ملی در شرایط بحرانی
زیارت در وضعیت کرونا
از زمانی که بیماری کرونا توسط مسئولین در کشورهای مختلف جدی گرفته شد و زمینه تعطیلی موقت مراکز اجتماع مردم را ایجاد کرد، برخی از گروه های مذهبی دغدغه شعائری را پیدا کردند که نیاز به حضور گروهی در جای مشخصی دارد.
نمونه این مورد در کشور خود ما نیز به وقوع پیوست؛ زمانی که شوراهای تأمین استان های مختلف دستور به تعطیلی موقت بقاع متبرکه دادند و همچنین برگزاری اعتکاف و نماز جماعت را در این دوره ممنوع اعلام کردند، برخی از متدینین خواهان احیای حق آزادانه عبادت خود شده و حتی دست به انجام برخی پویش های هنجار شکن زدند؛ به صورتی که کمپینی با عنوان «لیس زدن ضریح» به راه افتاد و قاعدتاً بسیاری از مردم را له یا علیه خود متأثر ساخت؛ یا در حرکتی نمادین، برخی از این مؤمنین در پشت درهای بسته حرم حضرت معصومه (س) نماز جمعه را، خلاف حکم شورای تأمین اقامه کردند.
فارغ اینکه آیا فعل این افراد منطبق با نص و روح شریعت بوده یا نه، نکته حائز اهمیتی در این مقال به ذهن می‌رسد و آن اینکه اساساً در این جنس موارد، زمانی که بین حق آزادی اعتقاد و عبادت با بهداشت عمومی تعارضی به وجود می‌آید کدام یک اولویت داشته و کدام را باید مرجح دانست؟ این در حالی است که برخی از پیروان اندیشه ورود به حرم، معتقد هستند که با حضور در این مکان مقدس می‌توانند شفای بیماری را از آن معصوم یا امام زاده دریافت کرده و حتی به نجات جهان از این ویروس کمک کنند.
بهداشت؛ وجهه‌ای از امنیت ملی
مقوله امنیت ملی و مفهوم آن تفاسیر متفاوتی را در بر می‌گیرد و حدود و ثغور آن بسیار متفاوت شناسایی شده است. اما در کل می‌توان گفت امنیت ملی به الزاماتی اشاره می‌کند که در راستای بقای دولت-ملت است. رابرت ماندل سیاستمدان و اقتصاددان کانادایی در تعریف امنیت ملی می‌گوید: «امنیت ملی که یک مفهوم بیشتر آمریکایی است و از سال های پس از ۱۹۴۵ رواج یافته به تأمین روانی و مادی ایمنی اشاره دارد و اصولا جزء مسئولیت‌های حکومت‌های ملی بوده، تا از تهدیدات نسبت به بقای رژیم‌ها، نظام شهروندی و شیوه زندگی شهروندان خود حفاظت کند» این تعریف از امنیت ملی و تعاریف مشابه، سه پایه اصلی را برای این مفهوم شناسایی می‌کنند: ۱- جلوگیری از اغتشاش، ۲- جلوگیری از اموری که ساختارهای اجتماعی را به مخاطره اندازد و ۳- جلوگیری از شرایطی که حیات شهروندان را تهدید کند.
حالا به موضوع اصلی خود بازگردیم. شوراهای تأمین استان‌ها با آگاهی از وضعیت اضطراری کشور، در راستای امنیت ملی (مورد سوم) دستور به تعطیلی موقت اماکن زیارتی داده است. مردم هم در راستای حق بر آزادی عبادت خواهان احیای حقوق خود شده‌اند، در این شرایط تکلیف چیست؟
ورود آزاد، خروج ممنوع!
باید از یاد نبرد که مقوله امنیت ملی آنچنان قابل تفسیر است که میتواند هر آزادیی را با مخاطره روبه‌رو سازد، به همین واسطه باید همیشه اصل را بر عدم شمول موضوعات در حیطه امنیت ملی دانست؛ بالاخص زمانی که نمی‌توان به صورت قطع موضوع و محمول آن را بر هم منطبق ساخت. در مورد حضور در اماکن مذهبی نیز همین مسئله جاری است. چون نمی‌توان به صورت قطع گفت حضور در اماکن مذهبی مترادف با ابتلا به بیماری کروناست، به نظر می‌رسد بهترین کار در این خصوص جمع حق بر آزادی عبادت و مقوله امنیت ملی باشد؛ به صورتی که هم مؤمنان از عبادت محروم نشوند و هم رفتارشان موجب شیوع بیشتر بیماری نباشد.
در این راستا به نظر می‌رسد بهترین کار آن باشد که حرم‌های شریفه، نماز جماعت ها و… در صورت صلاح دید متولیان آن، کما فی سابق دایر شوند (حق بر آزادی عبادت) اما افراد حضور یافته در این مکان ها و مجامع، طبق فرامین بهداشتی، در همان مکان قرنطینه شوند (امنیت ملی)؛ در این صورت هم از شیوع بیماری ممانعت شده و هم آزادی های عمومی مورد خدشه واقع نشده است. البته به واسطه اینکه تصمیم متولیان با مسئولین دولتی متفاوت بوده، قاعدتاً هزینه های آماده سازی، تغذیه و… بر عهده خود آن ها خواهد بود اما دولت به هر صورت وظیفه نظارت بر این امور را خواهد داشت چون متولی اصلی بهداشت، پس از هر فرد، دولت ها هستند.
نویسنده سید محمدرضا متقی – دانشجوی دکتری حقوق عمومی
به امید از بین رفتن هر چی سریع تره این ویروس و تشکر ویژه از شما بخاطر انتخاب موضاعات خوب و به روزتون.
سلام. ممنون از آرزوی قشنگتون. موفق باشید
عالی بود باریکلا
سلام و تشکر از حسن توجه شما. برقرار باشید.