جرم احتکار یا گران فروشی و مجازات آن

جرم احتکار (گران فروشی) به چه جرایمی گفته می شود؟ به عبارت ساده تر احتکار به چه معنی است؟ طرفین آن چه افرادی هستند؟ چه عوامل و علت هایی در محقق شدن این جرم دخالت دارد؟ آیا جرم احتکار به  انبار داری شباهت دارد ؟ شرایط تحقق این جرم و مجازات آن چیست؟ در چه زمانی مرتکب به مجازات اعدام محکوم میشود؟ چه مرجعی به این جرم رسیدگی میکند؟ وکیل جرم احتکار در این مقاله مفصلا توضیح میدارد.

تعریف جرم احتکار یا گران فروشی

جرم احتکار داراى معنى فقهى و حقوقى مى باشد. در تعریف فقهى از ماده حکر به معنى ذخیره کردن گرفته شده است  و به کسى که این کار را انجام مى دهد محتکر مى گویند.

وکیل جرم احتکار ادامه میدهد: از منظر حقوقى جرم احتکار عبارت است از رفتار و عمل کسى که مایحتاج ضرورى مردم عامه را نگهدارى کرده و از فروش آن جلوگیرى مى کنند و آن را از دولت و مردم پنهان مى نماید. جرم احتکار در إسلام حرام است چون مستقیما با مصالح جامعه سر و کار دارد. قرآن و روایات، جرم احتکار را عملى پست و حرام اعلام داشته اند. مشهور فقها نیز با توجه به آیات و روایات، جرم احتکار را غیرشرعى و حرام دانسته اند. پرونده هایی با  موضوع  جرم احتکار شامل مواردى مانند غلات و روغن حیوانی و نباتى که مایحتاج مردم  در طبقات مختلف جامعه است، میباشد. یعنی نیاز روزمرگى آنها را شامل  میشود.

عوامل و علل ایجاد جرم احتکار

وکیل متخصص جرم احتکار میگوید: جرم احتکار، زمانی جرم محسوب میشود که عوامل و شرایط ذیل را داشته باشد:

۱- سود جویی و منفعت طلبی: وکیل متخصص جرم احتکار می گوید: محتکران ( افرادی که اجناس را ذخیره کرده و با قیمت بالا می فروشند) با قصد ثروت اندوزی و با انگیزه ی ایجاد بازار سیاه منتظر فرصت مناسبی برذای فروش کالا با قیمت بسیار بالا و با هدف سیاسی و اقتصادی میباشد.

۲- اغراض و اهداف سیاسی: از دیگر عوامل ایجاد جرم احتکار اغراض و اهداف سیاسی است. یعنی در نظام اقتصادی گروهی وجود دارند که هدفشان ایجاد هرج ومرج در جامعه و رسیدن به اهداف خودشان میباشد. و به دنبال منافع سیاسی و اقتصادی خود که با دخالت آشکار قدرتها و دولتهای قدرتمند و بنگاههای اقتصادی آنها همراه و مرتبط هستند.

۳- عدم آگاهی کسبه با مقررات:  سوالی که در ذهن بسیاری از مردم متصور میشود این است که جرم احتکار بین تجار هم وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت: وکیل جرم احتکار بیان می دارد: در میان اصناف مشکلی که از گذشته تا کنون وجود داشته عدم آگاهی کسبه از وجود مقرراتی که در مورد تجارت وجود دارد یعنی مقررات عرضه و کالا. ایشان ادامه می دهد بله احتکار در میان تجار هم وجود دارد اما گاهی به دلیل عدم آگاهی در این زمینه است.

۴- ضعف اعتقادی: عامل دیگر جرم احتکار ضعف اعتقادی است. به این معنی که اگر مردم بر اعتقادات دینی خود پایبند بودند، هرگز مرتکب این بزه نمی شدند. و از انجام آن خودداری می نمودند.

طرفین جرم احتکار چه کسانی هستند؟

 طرفین جرم احتکار عبارتند از :

۱- محتکر: کسی که کالا را پنهان و جمع آوری می کند.

۲- مردم نیازمند: افرادی که مجبور هستند برای زندگی مایحتاج معیشتی آن کالاها را تهیه کنند.

۳- مال مورد احتکار: کالایی که برای زندگی مردم ضروری است.

موارد جرم احتکار کدام است؟

وکیل برای جرم احتکار میگوید: هر کالایی را می توان احتکار کرد یا آنکه موارد خاصی را شامل می شود؟ در پرونده هایی که موضوع آنها جرم احتکار میباشد، وکیل جرم ربا می گوید: از نظر مشهور فقها ی امامیه جرم احتکار در بر گیرنده ی مواردی همچون: گندم، جو، خرما، کشمش، روغن حیوانی، روغن نباتی می شود.گروه دیگر گیاه زیتون را نیز جزء موارد جرم احتکار می دانند.

البته نظرهای متعددی در حوزه ی جرم احتکار وجود دارد و معتقدند که با توجه به نیازهای مردم در شهرهای مختلف متفاوت میباشد. مثلا در شهرهای شمالی مانند رشت و مازندران مواد اصلی برای مایحتاج مردم برنج و گندم میباشد.

• نکته: فقها جرم احتکار را در مواد خوراکی میدانند. اما به طور کلی باید گفت آنچه که برای زندگی انسانها ضروری است.

مثلا در دنیای امروزی با وجود بیماری خطرناک کرونا مواد بهداشتی و ضروری مانند ماسک و دستکش و ضدعفونی کننده ها از مایحتاج محسوب میشود. متاسفانه در یک دوره شاهد جرم احتکار ماسک و سایر لوازم بهداشتی دیگر بودیم.

شرایط تحقق جرم احتکار چیست؟

وکیل دعاوی کیفری میگوید: جرم احتکار برای محقق شدن باید یکسری شرایط را داشته باشد. آیا هر پنهان کردن و ذخیره کردن جرم احتکار است؟ وکیل جرم احتکار اظهار می دارد: جرم احتکار برای محقق شدن نیازمند چهار شرط اساسی می باشد که به شرح ذیل است:

۱- نیاز مردم به کالای احتکار شده: پس نمی توانیم بیان کنیم که نگهداری هر کالایی جرم احتکار است. آن کالایی جرم احتکار به حساب می آید که نیاز ضروری مردم به آن باشد( مایحتاج ضروری مردم)

۲- عدم وجود عرضه کننده ی دیگر جهت تهیه مواد و کالای مورد نیاز

۳- شرط زمانی و مکانی: یعنی مدت احتکار در زمان و در فصل فراوانی کالا ۴۰ روز می باشد.و در زمان سختی و قحطی کار ۳ روز می باشد. البته این مدت در میان فقها بود. در حالی که احتکار در هر زمان و مکانی امکان پذیر است. پس هم می تواند بیش یا کمتر از ۴۰ روز در زمان فراوانی باشد و هم در زمان قحطی کمتر یا بیشتر باشد.

۴- مالک شدن کالا از راه خرید: یعنی شخصی که کالایی را از مدت زمان قبل خریداری کرده و آن را  انبار کرده باشد.

• نکته: اگر کالایی از طریق هبه یا هدیه به شخصی داده شده باشد آن به معنای جرم احتکار نیست.

تفاوت احتکار و انبارداری در چیست؟

آیا افرادی که اجناسی را در انبار نگهداری می کنند محتکر نامیده می شوند؟ خیلی وقتها مردم به اشتباه فکر میکنند که انبار دارها محتکر هستند. اما باید بیان کرد که بین جرم احتکار و انبار داری تفاوت وجود دارد. وکیل متخصص احتکار اذعان می دارد: معیار جرم احتکار بوجود آوردن بازار سیاه است مانند بازار سیاه دارو ناصر خسرو. یعنی باعث دشواری در وضعیت زندگی مردم میشود. (عدم تهیه دارو مساوی با مرگ شخص باشد.)

اما در مورد انبار داری اینطور نمی باشد. مثلا در اواخر فصل بهار و فصل تابستان میوه ها به میزان فراوانی در دسترس میباشد. اگر باغدار بخواهد تمام میوه ها را به صورت یکجا عرضه کند، باعث تلف شدن میوه ها در مقدار زیاد میشود. پس عقلانی و عقلایی کاری است که میوه ها در سرد خانه انبار شود و در شرایط استاندارد و خاص نگهداری شود. در فصول دیگر به تناسب و با قیمت عادلانه در دسترس مردم قرار داده میشود.

• نکته: پس مبنا و معیار جرم احتکار ایجاد بازار سیاه میباشد و معیار انبار داری قرار دادن کالا به راحتی و به آسانی در اختیار مردم باشد.

عناصر تشکیل دهنده این جرم کدام است؟

وکیل برای جرم احتکار میگوید عناصر تشکیل دهنده جرم احتکار همانند دیگر جرایم از سه رکن اصلی تشکیل شده است.

رکن قانونی: رکن قانونی یعنی آنکه قانون گذار برای آن عمل (فعل و ترک فعل) در قانون مجازات تعیین کرده باشد. در مورد جرم احتکار باید بیان کرد که قانون گذار در ماده یک قانون مجازات محتکران و گرانفروشان تعیین مجازات مقرر گردانیده است.

رکن مادی: رکن مادی هم شامل رفتار فیزیکی مرتکب میباشد. که در جرم احتکار پنهان کردن و ذخیره کردن  را شامل میشود.

رکن معنوی یا روانی: یعنی فرد قصد و نیت( سوء نیت عام) و اراده و رسیدن به نتیجه (سوء نیت خاص) انجام کار را داشته که همان سوء نیت میشود. در جرم احتکار رکن معنوی فروختن کالا با بالاترین قیمت میباشد.

مجازات و تشدید مجازات جرم احتکار چگونه است؟

مجازات جرم احتکار ابتدائا در قانون سال ۱۳۶۷ بیان شده بود. بعد از آن در سال ۱۳۶۹ در قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی کشور در بند (ب) ماده یک این قانون در مورد گرانفروشی و امثال آنها بیان مطلبی نموده و جرم دانسته و مجازات مقرر کرده بودند.

مجازات جرم احتکار برای مرتبه ی اول الزام به عرضه فروش کل کالای احتکاری توسط محتکر و جریمه ی نقدی ۵ درصد قیمت روز کالا بوده است.

مجازات جرم احتکار برای مرتبه ی دوم خرید و فروش کالای احتکاری توسط محتکر و جریمه نقدی  معادل ۲ برابر قیمت روز احتکار و نصب پارچه و تابلو بر سر در محل کسب میباشد. به عنوان تخلف صنفی به مدت یک ماه.

 مجازات جرم احتکار برای مرتبه سوم، الزام محتکر به خرید و فروش کل کالای احتکاری، پرداخت جریمه نقدی معادل ۵ برابر قیمت کالا و نصب پارچه و تابلو در سر در محل کسب و تعطیلی محل کسب به مدت یک ماه.

چه زمانی محتکر بدلیل احتکار اعدام میشود؟

وکیل متخصص در جرم احتکار می گوید: اگر جرم احتکار(گران فروشی) جنبه ی ضربه زدن به نظام را داشته باشد، مجازات محتکر اعدام خواهد بود.منظور از ایجاد اخلال آن است که مایحتاجی که نیازمندیهای عمومی و اساسی را تشکیل می دهد و با علم و آگاهی از سوی محتکر پنهان شده باشد که در این صورت مرتکب را مفسد فی الارض مینمامیم.

اگر محتکر شخص یا اشخاص دولتی یا وابسته به دولت باشند مجازات آنها به چه نحوه میباشد؟

در پروندهایی که که موضوع آن ها جرم احتکار است، اگر محتکر (کسی که گران فروشی می کند) از جمله اشخاص دولتی یا وابسته به دولت باشد، مجازات آنها مطابق بند ۲ ماده ۲ قانون اخلالگران در نظام اقتصادی کشور، حبس و پرداخت جریمه ی مالی و ۷۲ تا ۷۲ ضربه شلاق خواهد بود. مدیر یا مدیران، بازرس یا بازرسان مکلف به مطلع ساختن عوامل می باشند. در غیر این صورت و سکوت کردن به عنوان معاون در جرم شناخته و به مجازات معاون در جرم محکوم خواهند شد.

 قابل گذشت بودن یا غیر قابل گذشت بودن جرم احتکار

وکیل برای جرم احتکار میگوید: جرم احتکار از دسته جرایم غیر قابل گذشت میباشد. یعنی شاید با شکایت شاکی خصوصی آغاز بشود، اما یقینا با رضایت شاکی پرونده مختومه نمی شود. چون جرم دارای جنبه عمومی است و باعث بر هم زدن نظم عمومی شده است. و دادستان به عنوان مدعی العموم به این رسیدگی و اجرای مجازات آن را از دادگاه میخواهد.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم احتکار کجاست؟

علی الاصول دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم احتکار دادگاه کیفری ۲ میباشد. اما مطابق رای وحدت رویه دیوان عالی کشور رسیدگی به این جرم، در صلاحیت دادسرا و دادگاه عمومی و انقلاب محل وقوع جرم میباشد.

وکیل جرم احتکار در تهران

از آنجایی که جرم احتکار به معنی گران فروشی از روی عمد و همراه با آگاهی و به قصد ضرر زدن به اقتصاد کشور میباشد. در نتیجه در پرونده هایی با موضوع جرم احتکار، بدلیل رسیدگی های خاص ، افراد نیازمند به وکلای متخصص در این زمینه میباشند. موسسه حقوقی و داوری امین عدالت کبریا با حضور وکلای متخصص و مجرب از کانون وکلای دادگستری ، برای تنظیم شکواییه، تنظیم لایحه دفاعیه و مشاوره حقوقی تخصصی آماده خدمت به شما عزیزان میباشد.